ALZHEIMER Η ΝΟΣΟΣ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ...

Τι είναι η νόσος Alzheimer;
Η νόσος Alzheimer είναι μια προοδευτική, εκφυλιστική νόσος του εγκεφάλου που προκαλεί σοβαρές διαταραχές στη σκέψη και τη μνήμη. Είναι ο συχνότερος τύπος άνοιας και πήρε το όνομά της από το Γερμανό ιατρό Alois Alzheimer που ταυτοποίησε πρώτος την πάθηση το 1906. Ο Alois Alzheimer περιέγραψε την εμφάνιση «συσσωματώσεων» και «πλακών» που αργότερα διαπιστώθηκε ότι προκαλούν συσσώρευση πρωτεϊνών στον εγκέφαλο και σχετίζονται με την επιδείνωσή του.

Η νόσος Alzheimer επηρεάζει σταδιακά την κανονική λειτουργία του εγκεφάλου προκαλώντας απώλεια των νοητικών και κοινωνικών ικανοτήτων σε βαθμό που παρεμβαίνει στην καθημερινή λειτουργικότητα του ατόμου. Αυτό συμβαίνει επειδή τα νευρικά κύτταρα που βρίσκονται σε ορισμένες περιοχές του εγκεφάλου, οι οποίες ελέγχουν τις νοητικές ικανότητες ενός ατόμου, αρχίζουν να εκφυλίζονται και πεθαίνουν. Η αιτία δεν είναι ακόμα πλήρως γνωστή, αλλά μπορεί να οφείλεται στο σχηματισμό πλακών και συσσωματώσεων στον εγκέφαλο.

Η νόσος Alzheimer εξελίσσεται σταδιακά για διάστημα μηνών ή ετών και βαθμιαία καταστρέφει τη μνήμη, τη λογική, την κρίση, την ομιλία και τελικά την ικανότητα διεκπεραίωσης ακόμα και των πιο απλών δραστηριοτήτων. Οι ασθενείς με νόσο Alzheimer αντιμετωπίζουν προβλήματα με τη σκέψη και τη συμπεριφορά σε τέτοιο βαθμό που επηρεάζουν την εργασία, τα χόμπι ή την κοινωνική ζωή τους. Αν και η νόσος Alzheimer είναι ανίατη, υπάρχουν θεραπείες που επιβραδύνουν προσωρινά την εξέλιξη των συμπτωμάτων.

Τι προκαλεί τη νόσο Alzheimer;
Οι επιστήμονες δεν έχουν κατανοήσει ακόμα πλήρως τι προκαλεί τη νόσο Alzheimer, ωστόσο είναι σαφές ότι εμφανίζεται εξαιτίας μιας περίπλοκης ακολουθίας συμβαμάτων που λαμβάνουν χώρα στον εγκέφαλο για μεγάλη χρονική περίοδο. Στις πιθανές αιτίες συγκαταλέγονται γενετικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες, καθώς και παράγοντες που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής. Επειδή η γενετική δομή και ο τρόπος ζωής κάθε ατόμου διαφέρουν, η σπουδαιότητα του ρόλου αυτών των παραγόντων στην πρόληψη ή την επιβράδυνση της νόσου Alzheimer διαφέρει από άτομο σε άτομο.

Η γενετική διαδραματίζει σημαντικό ρόλο σε ορισμένα άτομα με νόσο Alzheimer. Ένας σπάνιος τύπος της νόσου Alzheimer, η νόσος Alzheimer πρώιμης έναρξης, επηρεάζει άτομα ηλικίας 30 έως 60 ετών. Ορισμένα περιστατικά της νόσου Alzheimer πρώιμης έναρξης, που εμπίπτουν στην επονομαζόμενη οικογενή νόσο Alzheimer, είναι κληρονομικά. Η οικογενής νόσος Alzheimer προκαλείται από μεταλλάξεις (μόνιμες αλλαγές) σε τρία γονίδια. Οι απόγονοι στην ίδια γενιά έχουν πιθανότητες 50-50 να εμφανίσουν οικογενή νόσο Alzheimer αν έπασχε ένας από τους γονείς τους.

Τα περισσότερα περιστατικά νόσου Alzheimer αφορούν τον τύπο όψιμης έναρξης που εμφανίζεται μετά την ηλικία των 60 ετών. Αν και δεν έχει ταυτοποιηθεί συγκεκριμένο γονίδιο υπαίτιο για το συγκεκριμένο τύπο της νόσου, φαίνεται ότι γενετικοί παράγοντες αυξάνουν τον εξατομικευμένο κίνδυνο εμφάνισης της νόσου. Ο αυξημένος κίνδυνος σχετίζεται με το γονίδιο της απολιποπρωτεϊνης E (ApoE). Το γονίδιο ApoE παρουσιάζεται σε διάφορες μορφές. Μία από αυτές, η ApoE ε4, εμφανίζεται περίπου στο 40% των ατόμων που αναπτύσσουν νόσο Alzheimer όψιμης έναρξης. Ωστόσο, τουλάχιστον το ένα τρίτο των ατόμων με νόσο Alzheimer δεν διαθέτει αυτή τη μορφή του γονιδίου.

Μπορεί να υπάρχουν επίσης τέσσερα έως επτά άλλα γονίδια που συνιστούν παράγοντα κινδύνου για νόσο Alzheimer. Ένα από αυτά, το SORL1, ανακαλύφθηκε το 2007. Μελέτες γενετικής έρευνας μεγάλης κλίμακας αναζητούν άλλα γονίδια που συνιστούν παράγοντα κινδύνου.

Από την έρευνα προκύπτει ότι ορισμένοι παράγοντες που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής, όπως η διατροφή, η σωματική άσκηση, οι κοινωνικές υποχρεώσεις και οι δραστηριότητες πνευματικής διέγερσης, μπορούν να συμβάλλουν στη μείωση του κινδύνου για γνωστική έκπτωση και ανάπτυξη της νόσου Alzheimer. Οι επιστήμονες διερευνούν το ενδεχόμενο ύπαρξης συσχετισμού μεταξύ της γνωστικής έκπτωσης και της καρδιακής νόσου, της υψηλής αρτηριακής πίεσης, του διαβήτη και της παχυσαρκίας. Η κατανόηση αυτών των σχέσεων και η δοκιμή τους σε κλινικές μελέτες θα μας βοηθήσει να διαπιστώσουμε αν η μείωση των παραγόντων κινδύνου για αυτές τις νόσους μπορεί επίσης να βοηθήσει στη νόσο Alzheimer.



Ποια είναι η επιδημιολογία της νόσου Alzheimer;
Στην Ευρώπη εκτιμάται ότι ένα στα 20 άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών πάσχει από τη νόσο Alzheimer, αριθμός που προβλέπεται να διπλασιαστεί στη Δυτική Ευρώπη και να τριπλασιαστεί στην Ανατολική Ευρώπη έως το 2040. Ωστόσο, πρόσφατη έκθεση εκτιμά ότι από τους ασθενείς με άνοια, μόνο το ένα τρίτο έως και το ένα δεύτερο διαγιγνώσκεται επίσημα.


Ποια είναι τα συμπτώματα της νόσου Alzheimer;
Αν και τα συμπτώματα της νόσου Alzheimer μπορεί να ποικίλλουν σημαντικά, το πρώτο πρόβλημα που παρατηρείται σε πολλούς ασθενείς είναι παροδική απώλεια μνήμης, αρκετά σοβαρή ώστε να επηρεάζει τη λειτουργική ικανότητα στο σπίτι ή στην εργασία, ή την ενασχόληση με διάφορα χόμπι. Άλλα συμπτώματα είναι η σύγχυση, ο αποπροσανατολισμός σε γνώριμα μέρη, η τοποθέτηση αντικειμένων σε λάθος μέρος και τα προβλήματα με την ομιλία. Η ακόλουθη λίστα περιγράφει ορισμένα από τα συνηθέστερα σημεία και συμπτώματα της νόσου Alzheimer:

Το κείμενο βασίζεται σε πληροφορίες από το Ιατρικό Κέντρο Σαν Φρανσίσκο του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια

• Αφαιρετική σκέψη – Η συμπλήρωση του καρνέ επιταγών μπορεί να είναι δύσκολη όταν πρέπει να συμπληρωθεί κάτι πιο περίπλοκο απ' ό,τι συνήθως. Ωστόσο, ένα άτομο με νόσο Alzheimer μπορεί να ξεχάσει τι είναι οι αριθμοί και τι χρειάζεται να κάνει με αυτούς. 
• Αποπροσανατολισμός – Είναι φυσιολογικό να ξεχνάμε την τρέχουσα ημέρα της εβδομάδας ή το πού πηγαίνουμε, αλλά τα άτομα με νόσο Alzheimer μπορεί να χαθούν στο δρόμο του σπιτιού τους, να ξεχάσουν πού βρίσκονται και πώς βρέθηκαν εκεί όπου βρίσκονται και να μην ξέρουν πώς να επιστρέψουν στο σπίτι. 
• Πρωτοβουλία – Συχνά μας κουράζουν οι οικιακές εργασίες, οι επαγγελματικές δραστηριότητες ή οι κοινωνικές υποχρεώσεις. Ωστόσο, ένα άτομο με νόσο Alzheimer μπορεί να γίνει υπερβολικά παθητικό, να κάθεται μπροστά στην τηλεόραση για ώρες, να κοιμάται περισσότερο από το συνηθισμένο ή να μην εκτελεί τις συνήθεις δραστηριότητες. 
• Κρίση – Κανένας δεν είναι πάντα τέλειος στην κρίση του, αλλά τα άτομα με νόσο Αlzheimer μπορεί να ντύνονται χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τον καιρό, όπως, για παράδειγμα, να φοράνε πολλά ρούχα σε μια ζεστή ημέρα. Τα άτομα με άνοια δεν καταφέρνουν να διαχειριστούν λογικά τα χρήματά τους, δαπανώντας μεγάλα ποσά σε τηλεπωλήσεις, επισκευές ή αγορά προϊόντων που δεν χρειάζονται. 
• Ομιλία – Όλοι μας δυσκολευόμαστε μερικές φορές να βρούμε την κατάλληλη λέξη, αλλά τα άτομα με νόσο Alzheimer συχνά ξεχνούν απλές λέξεις ή τις υποκαθιστούν με ασυνήθιστες διατυπώσεις κάνοντας το γραπτό ή προφορικό λόγο δυσνόητο. Για παράδειγμα, αν κάποιο άτομο με νόσο Alzheimer δεν μπορεί να βρει την οδοντόβουρτσά του, μπορεί να ζητήσει «εκείνο το πράγμα για το στόμα». 
• Τοποθέτηση αντικειμένων σε λάθος μέρος – Σε όλους μας έχει τύχει να βάλουμε το πορτοφόλι ή το κλειδί μας σε λάθος μέρος. Ένα άτομο με νόσο Alzheimer βάζει τα πράγματα σε ασυνήθιστα μέρη: το σίδερο στο ψυγείο ή το ρολόι στη ζαχαριέρα. 
• Αλλαγές στη διάθεση – Όλοι μας έχουμε υπάρξει λυπημένοι ή κακοδιάθετοι κατά καιρούς. Ωστόσο, ένα άτομο με νόσο Alzheimer παρουσιάζει απότομες εναλλαγές στη διάθεση (μπορεί να είναι ήρεμος και απότομα να ξεσπάσει σε κλάματα ή να θυμώσει) άνευ λόγου και αιτίας. 
• Προσωπικότητα – Η προσωπικότητα συνήθως μεταβάλλεται σε κάποιο βαθμό με την ηλικία, αλλά η προσωπικότητα ενός ατόμου με νόσο Alzheimer μπορεί να μεταβληθεί σημαντικά και το άτομο να γίνει εξαιρετικά συγχυσμένο, καχύποπτο, φοβισμένο ή να εξαρτάται υπερβολικά από κάποιο συγγενικό πρόσωπο. 

Πώς γίνεται η διάγνωση της νόσου Alzheimer;

Η διάγνωση της νόσου Alzheimer είναι συχνά δύσκολη, ιδιαίτερα κατά τα πρώτα στάδια, ωστόσο είναι σημαντική για τη διάκριση της νόσου Alzheimer από άλλες μορφές άνοιας και τον αποκλεισμό διαφόρων αιτιών των συμπτωμάτων που απαιτούν ειδική θεραπεία. Δεν υπάρχει μία συγκεκριμένη εξέταση που να καθορίζει αν κάποιος όντως πάσχει από τη νόσο. Ωστόσο, οι ιατροί μπορούν να προσδιορίσουν με αρκετή ακρίβεια αν κάποιος πάσχει από τη νόσο Alzheimer διενεργώντας μια σειρά ανιχνευτικών εξετάσεων για να αποκλείσουν άλλες παθήσεις. Επίσης, εξετάζουν προσεκτικά την ψυχική και νοητική κατάσταση του ατόμου. Οι κύριες εξετάσεις που χρησιμοποιούνται για τη διάγνωση της νόσου Alzheimer εξετάζουν τη μνήμη, την ομιλία, τις αντιληπτικές δεξιότητες, την προσοχή, τον προσανατολισμό, την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων και τις λειτουργικές ικανότητες. Ένας επαγγελματίας υγείας μπορεί να διαγνώσει την αιτία αυτών των προβλημάτων και οι ειδικοί εκτιμούν ότι ένας ειδικευμένος ιατρός μπορεί να διαγνώσει τη νόσο Alzheimer με ακρίβεια μεγαλύτερη από 90%.

Όταν τα αποτελέσματα δεν είναι καθοριστικά, οι ιατροί μπορεί να ζητήσουν περαιτέρω εξετάσεις, όπως αξονικές τομογραφίες εγκεφάλου, προκειμένου να εντοπίσουν περιοχές του εγκεφάλου που έχουν υποστεί βλάβη. Τα αποτελέσματα αυτών των εξετάσεων μπορούν να παράσχουν περαιτέρω στοιχεία που υποστηρίζουν τη διάγνωση.


Πώς θεραπεύεται η νόσος Alzheimer;
Προς το παρόν δεν υπάρχει γνωστή θεραπεία ή πρόληψη για τη νόσο Alzheimer, ωστόσο διατίθενται διάφορα φαρμακευτικά σκευάσματα για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων. Ο ιατρός πρέπει να εκτιμά ποια είναι η καταλληλότερη θεραπεία για κάθε άτομο και να παρακολουθεί τον ασθενή προσεκτικά, ώστε να αξιολογεί αν η θεραπεία πρέπει να τροποποιηθεί καθώς τα συμπτώματα της νόσου εξελίσσονται. Ο ιατρός προτείνει επίσης αλλαγές στον τρόπο ζωής με σκοπό τη διαχείριση της νόσου.

Είναι σημαντικό, η διάγνωση να γίνεται όσο το δυνατόν νωρίτερα. Η έγκαιρη διάγνωση, η έναρξη της θεραπείας και οι αλλαγές στον τρόπο ζωής από τα πρώιμα στάδια της νόσου θα βοηθήσουν τους ασθενείς να προετοιμαστούν για το μέλλον αναλαμβάνοντας τη διαχείριση της νόσου από νωρίς.