ΠΡΟΤΥΠΑ ΝΕΩΝ

Τα πρότυπα και οι Νέοι
Του Νίκου Μαρκάτου
Στα µπαράκια και αλλού όπου συχνάζει νεολαία,  ακούω τους νέους να µιλούν µόνο για
χρήµα. Το χρήµα έχει γίνει για πολλούς από αυτούς το µόνο όνειρο, το µόνο πρότυπο.  
Η ανάπτυξη προτύπων αποτελεί ιδιαίτερη ανάγκη της ανθρώπινης δραστηριότητας και
αναγκαστικά αντανακλά την κοινωνική συνείδηση µιας οµάδας ή µιας εποχής. Τα πρότυπα
οφείλουν την πνοή και τις µεταλλαγές τους στη δυναµική της κοινωνικής ζωής,  τη
διαφοροποίηση των τεχνικών µέσων,  τη διαµόρφωση της κάθε νέας κουλτούρας. ∆εν είναι
λοιπόν τυχαία η σχετική απουσία προτύπων και η συµπλήρωση του κενού τους από τις
λεγόµενες «ευτελείς αξίες», σήµερα, που διανύουµε µια µεταβατική περίοδο από ένα σύνολο
γκρεµισµένων αξιών σε ένα άλλο που ακόµα δεν έχει διαµορφωθεί.  
∆εν είναι όµως περίεργο ότι η νεολαία δεν ασχολείται µε τα πρότυπά µας αφού δεν συνδέεται
µε αυτά. Και πώς να ασχοληθεί αφού αυτοί που της τα προσφέρουν έχουν ως πρώτο µέληµα
να µην είναι ανιχνεύσιµη η προέλευση,  η ανάδειξη και η σκοπιµότητά τους. Πώς λοιπόν η
νεολαία να ανοιχθεί σε κατι που εξ'  ορισµού υποπτεύεται;  Αντιδρά στα πρότυπα που
εµφανίζονται κούφια και δηµιουργεί τα δικά της νεανικά «αντι-πρότυπα». Η σύγκρουση των
δύο παράγει σιωπή (Βήµα, 26/2/95).  
Και η επίσηµη άποψη «οι νέοι συµπεριφέρονται έτσι γιατί δεν έχουν πρότυπα»!  Για ποιά
πρότυπα µιλάνε άραγε; Τα κίβδηλα πρότυπα που αγοράζονται φτηνά στά περίπτερα; Μα η
νεολαία αξίζει υψηλότερους στόχους και όνειρα που συνοψίζονται στις λέξεις αλήθεια, 
εντιµότητα, δηµιουργικότητα, κοινωνική προσφορά. Ίδιους βέβαια µε τους παλιά δικούς µας, 
αλλά από µας ποιός άραγε τους έχει διατηρήσει; Το κάθε πρότυπο κερδίζει το σεβασµό όταν
αντικατοπτρίζει έργο και όχι κενά νοήµατος «ιδανικά». Η νεολαία, ασυνείδητα ίσως,  το ξέρει
αυτό, και θα ήµουν επίορκος αν προσπαθούσα να την πείσω για το αντίθετο.
Η νεολαία που τρώει πολύ λιγότερο κουτόχορτο από τους µεγάλους και σίγουρα δεν το
χωνεύει καθόλου,  κατάλαβε γρήγορα ότι το θέαµα µε το κιλό της τηλεόρασης δεν είναι
µήνυµα,  δεν είναι πρότυπο ούτε φορέας ονείρων και δηµιουργίας.  Στράφηκε λοιπόν στην
µουσική,  το χορό και το τραγούδι,  που έστω και για τον ακροατή δεν παύουν να είναι
δηµιουργία,  αφού οδηγούν την ψυχή,  το µυαλό και το σώµα σε νέα µονοπάτια και
αναζητήσεις, σνοµπάροντας την τηλεόραση, προτιµώντας εαυτούς και αλλήλους.  
Οι νέοι κάθε εποχής πιστεύουν στην αυθεντία της λογικής και όχι στη λογική της αυθεντίας. Γι' 
αυτό είναι νέοι και θα γεννούν πάντα αυθέντρα λογική και αλήθεια.
Ο νέος κάθε εποχής είναι ίδιος,  επιφανειακά αλλάζει µόνο. Άλλοτε φορά καµπάνες και έχει
φαβορίτες,  βάζει σκουλαρίκι,  ακούει τζαζ ή heavy metal,  κ.τ.λ.  Στην ουσία είναι ο ίδιος, 
ορµητικός, ιδεαλιστής, άπειρος, ροµαντικός, αντιαυταρχικός, επαναστάτης. Αντί λοιπόν να τον
παγιδεύσουµε σε λαβύρινθους τυπολατρείας και να τον κουράζουµε µε αµφίβολες αυθεντίες
και πρότυπα,  γιατί να µην του δώσουµε απλά την ώθηση και να του αφήσουµε ελεύθερο
χώρο να δώσει κι αυτός τη συµβολή του; Να τραβήξουν λοιπόν το δρόµο που νοιώθουν να
τους δείχνει ο ίδιος ο εαυτός τους. Τα πρότυπα πάλι που επικρατούν στο χώρο της Παιδείας
είναι τα πρότυπα των δυνατών που κατέχουν και διακυβερνούν τα αγαθά.  Η παιδεία
προσπαθεί να µορφώσει πολίτη ικανό να συντηρεί τα καθεστώτα όπως είπε και ο αείµνηστος
Γληνός.  Η αδιάκοπη όµως δυναµική και οι πόθοι εκείνων που διψούν για γνώση,  οδηγεί
ευτυχώς σε νέα δεδοµένα ισορροπίας έξω και σε αντίθεση και µε το κράτος, δηλαδή σε νέα
πρότυπα. Τα νέα πρότυπα πιστεύω και ελπίζω ότι θα δηµιουργηθούν µέσα στο γενικότερο
περίγραµµα ιδεών που ανέκαθεν αποτελούσαν πρόπλασµα µιας ουµανιστικής ιδεολογίας και
πολιτικής:  η κοινωνική αλληλεγγύη,  η πολιτική ως συµπύκνωση κοινωνικών πρακτικών και
όχι ως τέχνη της διαχείρισης, ξενοπρόφερτα µάνατζµεντ, η ιδεολογία της συλλογικότητας αντί
των οραµάτων του ατοµικισµού, η πίστη σε έναν καλύτερο κόσµο, όπου θα πρυτανεύουν οι
ανάγκες και οι αξίες χρήσης και όχι οι νόµοι της αγοράς και του ανελέητου ανταγωνισµού.
Επί του παρόντος οι νέοι συνθλίβονται µέσα στην οικονοµική δυσπραγία,  την ανεργία,  την
απαιτητική οικογένεια και κοινωνία που ολοένα απαιτούν αλλά δεν ακούν και δεν νοιώθουν. 
Ας µην εκπλήσσονται λοιπόν όταν σπέρνοντας προβλήµατα θερίζουν θύελλες.
Εγώ απλά ζητώ συγγνώµη από τα παιδιά που βρέθηκαν σ' αυτόν τον άθλια ανταγωνιστικό, 
αφόρητα ανορθολογικό, θλιβερά υποκριτικό, µολυσµένο κόσµο µας.Η ουσία,  το πρότυπο της εξέλιξης,  είναι το πετροβόληµα του τείχους της σιωπής,  του
βολέµατος,  της κοινωνικής αλληλοκάλυψης προσωπικών συµφερόντων,  της ανυποληψίας, 
της αυθαιρεσίας,  του αυταρχισµού,  µαζί µε την αµφισβήτηση κάθε αυτοανακηρυγµένης
αυθεντίας.
Είµαστε λοιπόν µια κοινωνία παρακµής στα πρόθυρα της αυτοκαταστροφής της; Όχι βέβαια! 
Ως µέλος της κοινωνίας, ως δάσκαλος που συναντά και συναναστρέφεται τους νέους µας
πιστεύω,  µε αποδείξεις,  ότι έχουµε ένα εξαιρετικό υλικό µε τεράστιο απόθεµα δύναµης για
δηµουργία, που απλά η κακή οργάνωση της πολιτείας δεν το ενθαρρύνει να δείξει τον καλό
του εαυτό.
Αυτή όµως η όψη της Ελλάδας δεν προβάλλεται, δεν πουλάει, δεν αναδεικνύεται ως πρότυπο
προς µίµηση. Στην πραγµατικότητα προτιµούµε να κάνουµε σήριαλ ένα έγκληµα. Αφήνονται
κατά µέρος και αγνοούνται οι επιτυχίες των παιδιών µας στα γράµµατα και την τέχνη.  Ο
αθλητισµός είναι πάρεργο αν δεν µπορεί να γεµίσει το γήπεδο.  Φαίνεται ότι µε µια
µαζοχιστική τάση επιζητούµε να βλέπουµε το κακό ώστε συγκρίνοντας µε τη δικιά µας
κατάσταση να καταλήγουµε στο  «τι καλά,  που δεν είµαστε τόσο άσχηµα».  Είναι όµως
αντίθετη η εικόνα της Ελλάδας του µόχθου και της δηµιουργίας. Το βλέπεις στην Ευρώπη και
στην Αµερική, εκεί όπου οι απόφοιτοί µας διαπρέπουν, πετυχαίνουν τις ανώτερες διακρίσεις, 
δοξάζουν τη χώρα µας.
Μια τέτοια επιθετική συσπείρωση θέλει ο τόπος για να αποκολληθεί από τα µικροπρεπή
πρότυπα της καθηµερινότητας και να κερδίσει το διεθνές του γόητρο. Οι νέοι οφείλουν να
γνωρίζουν τα δικά τους πρότυπα.  Λοιπόν παιδιά ξεπεράστε µας.  Μπορείτε να µας
σέβεστε, όσους τουλάχιστον το αξίζουν, αλλά επιτέλους ξεπεράστε µας




Η παραπάνω αναφορά του κου Μαρκάτου, πιστεύω πως τα λέει όλα...
Λογικό όμως δεν είναι;  Από που να παραδειγματιστούν τα παιδιά μας;  Όταν εμείς είμαστε μία γενιά μαλθακή και αδρανοποιούμε  σε ότι συμβαίνει γύρω μας;
Θυμάμαι όταν ήμουν παιδί, τον πατέρα μου να μου μιλάει για την οικογένεια, για την Ελλάδα, για τους ήρωες της πατρίδας το 40 και το 1821, για τον Θεό και την θρησκεία μας, για την φύση, για την παράδοση...
Πού είναι όλα αυτά; 
Όχι και εγώ δεν είμαι γνώστης της ιστορίας μας, δεν είμαι ο ιδανικός Χριστιανός, δεν είμαι ο φανατικός οικολόγος, όμως στην καθημερινότητά μου είχα αυτά τα ερεθίσματα και ονειρευόμουν έναν κόσμο όμορφο, από όλες τις απόψεις...
Τα παιδιά μας τι μπορούν να ονειρευτούν και να χαμογελάσουν;
Και για να επανέλθω στο κείμενο του κου Μαρκάτου.... το χρήμα έχει αξία....δεν είναι αξία....