Η επικοινωνία στο πλαίσιο της οικογένειας αναφέρεται στην ανταλλαγή λεκτικών και μη λεκτικών μηνυμάτων, μέσα από την οποία γονείς και παιδιά εκφράζουν τις ανάγκες, τις επιθυμίες, τις ανησυχίες, την απογοήτευση, το θυμό, αλλά και την αγάπη τους ο ένας για τον άλλο. Πέρα όμως από την μετάδοση πληροφοριών, η επικοινωνία χρειάζεται να περιλαμβάνει και την κατανόηση των συναισθημάτων του άλλου, ώστε να θεωρείται αποτελεσματική και να συμβάλει στη διαμόρφωση αρμονικών οικογενειακών σχέσεων.
Ωστόσο, η επικοινωνία στην οικογένεια συχνά δυσχεραίνεται, γιατί οι γονείς δυσκολεύονται να αποδεχτούν τα δυσάρεστα συναισθήματα των παιδιών τους (π.χ. θυμός, φόβος), καθώς θεωρούν ότι αυτά είναι λανθασμένα και δεν πρέπει να εκφράζονται. Άλλες φορές αναστατώνονται και βιάζονται να τα καθησυχάσουν, επιθυμώντας να τα προστατεύσουν από αρνητικά συναισθήματα (π.χ. στενοχώρια, απογοήτευση). Σε άλλες περιπτώσεις, προσδοκούν ότι τα παιδιά τους θα ακολουθήσουν τις οδηγίες τους και θα συνεργάζονται, χωρίς διαμαρτυρίες. Έτσι, συνηθισμένες αντιδράσεις είναι οι ακόλουθες:
• διαταγές π.χ. «πλύνε τα χέρια σου», «κάνε ησυχία»
• απειλές π.χ. «θα σε χτυπήσω», «θα δεις τι θα πάθεις»
• παραινέσεις και ηθικολογίες π.χ. «οφείλεις να…», «πρέπει να…»
• συμβουλές π.χ. «δεν είναι καλό να στενοχωριέσαι»
• κριτική και χαρακτηρισμοί π.χ. «είσαι ανεύθυνος», «είσαι αχάριστη»
• ειρωνεία π.χ. «εσύ όλα τα ξέρεις»
• ερμηνείες π.χ. «το λες, γιατί ζηλεύεις»
• ανάκριση π.χ. «τι…», «γιατί…»
Αυτές οι αντιδράσεις, αν και διακρίνονται από καλές προθέσεις, διαταράσσουν τις οικογενειακές σχέσεις, καθώς μπορεί να οδηγήσουν τα παιδιά στην υιοθέτηση αντιδραστικών και επιθετικών συμπεριφορών, επειδή αισθάνονται ότι οι γονείς τους δεν τα καταλαβαίνουν.
Βασική αρχή της αποτελεσματικής επικοινωνίας με τα παιδιά είναι ο σεβασμός. Αυτό σημαίνει ότι οι γονείς, ακόμη και όταν δεν συμφωνούν με τα παιδιά τους χρειάζεται να επιτρέπουν την ελεύθερη έκφραση των συναισθημάτων τους, δείχνοντας ότι δεν υπάρχουν «καλά» και «κακά» συναισθήματα. Επιπλέον, προτείνουμε στους γονείς να ακολουθήσουν τα παρακάτω βήματα για να βελτιώσουν την επικοινωνία με τα παιδιά τους:
ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΑΚΡΟΑΣΗ: Δείχνουμε με τη στάση του σώματος μας ότι ακούμε, σταματώντας για λίγο άλλες δραστηριότητες. Διατηρούμε βλεμματική επαφή με το παιδί και παρατηρούμε τα μη λεκτικά μηνύματα που μεταφέρει, δίνοντας του χρόνο να ολοκληρώσει, χωρίς να το διακόπτουμε. Η διαδικασία αυτή επιτρέπει να ακούσουμε προσεκτικά το παιδί και να κατανοήσουμε τα συναισθήματα του.
ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΉ ΑΚΡΟΑΣΗ (αντανακλαστική ακοή): Δείχνουμε με τα λόγια μας στο παιδί ότι το ακούμε. Για να το επιτύχουμε αυτό, χρειάζεται να δείξουμε «ενσυναίσθηση», δηλαδή να μεταφερθούμε στη θέση του παιδιού και να δούμε τον κόσμο με τα δικά του μάτια, χωρίς ωστόσο να χάσουμε την επαφή με τη δική μας πραγματικότητα. Προσπαθούμε, δηλαδή, να αναγνωρίσουμε τα συναισθήματα που βρίσκονται πίσω από τα λόγια του παιδιού. Πρακτικά, μπορούμε να αναρωτηθούμε «τι αισθάνεται το παιδί μου, όταν μιλάει/ αντιδράει έτσι;». Στη συνέχεια, λειτουργούμε σαν καθρέφτης που αντανακλά τα συναισθήματα του παιδιού, λέγοντας «Νομίζω ότι αισθάνεσαι… (π.χ. θυμωμένος, αγχωμένος)». Με αυτό τον τρόπο, αποδεικνύουμε έμπρακτα στο παιδί ότι το ακούμε, το αποδεχόμαστε και το λαμβάνουμε σοβαρά υπόψη, ενώ παράλληλα το ενθαρρύνουμε να μιλήσει περισσότερο. Η στάση μας αυτή αυξάνει και την αυτοεκτίμηση του, εφόσον νιώθει ότι το σεβόμαστε και το καταλαβαίνουμε.
ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ ΛΥΣΕΩΝ: Βοηθάμε το παιδί να ξεκαθαρίσει και να σκεφτεί τις επιλογές που υπάρχουν για τη λύση του προβλήματος, να τις αξιολογήσει και να αρχίσει να δρα.
1. Χρησιμοποιούμε την αντανακλαστική ακοή για να κατανοήσουμε τα συναισθήματα του παιδιού (π.χ. «Νομίζω ότι αισθάνεσαι…»)
2. Αναζητούμε εναλλακτικές λύσεις, δραστηριοποιώντας την επινοητικότητα (π.χ. «Θέλεις να δούμε τι θα μπορούσες να κάνεις; Τι σκέφτεσαι να κάνεις;»)
3. Βοηθάμε το παιδί να διαλέξει μια λύση (π.χ. «Ποια ιδέα νομίζεις ότι είναι η καλύτερη;»)
4. Συζητάμε τα πιθανά αποτελέσματα που θα έχει η απόφαση του (π.χ. «Τι νομίζεις ότι θα συμβεί αν το κάνεις αυτό;»)
5. Ζητάμε από το παιδί να δεσμευτεί (π.χ. «Τι αποφάσισες να κάνεις; Πότε θα το κάνεις;»)
6. Προγραμματίζουμε μια ώρα για αξιολόγηση (π.χ. «Πόσο καιρό θα το κάνεις αυτό; Πότε θα το ξανασυζητήσουμε;»)
Τα παραπάνω βήματα είναι ιδιαίτερα χρήσιμα όταν το παιδί αντιμετωπίζει κάποιο πρόβλημα και το παρουσιάζει στο γονέα του για να το βοηθήσει στην επίλυσή του. Στις περιπτώσεις που το παιδί δεν αντιμετωπίζει κάποια δυσκολία, αλλά η συμπεριφορά του ενοχλεί τους γονείς προτείνεται να ακολουθείται η τεχνική «μήνυμα σε πρώτο πρόσωπο», η οποία πληροφορεί για την αρνητική συμπεριφορά, τα συναισθήματα που προκαλεί και τις συνέπειες που έχει. Αντίθετα, το μήνυμα σε δεύτερο πρόσωπο (εσύ…), που συνήθως χρησιμοποιούν οι γονείς, κατηγορεί και κατακρίνει το παιδί, εκφράζει επιθετικότητα και υπονοεί ότι το παιδί φταίει. Πως συντάσσουμε το μήνυμα σε πρώτο πρόσωπο:
1. Περιγράφουμε τη συμπεριφορά που μας ενοχλεί
2. Εκφράζουμε πως νιώθουμε για τη συνέπεια που έχει σε εμάς αυτή η συμπεριφορά
3. Αναφέρουμε τη συνέπεια
«Όταν εσύ… (π.χ δεν σηκώνεις το κινητό), εγώ νιώθω… (π.χ. ανησυχώ), γιατί… (π.χ. δεν ξέρω που βρίσκεσαι)».
Η εφαρμογή των παραπάνω δεξιοτήτων στην επικοινωνία με τα παιδιά απαιτεί από τους γονείς εξάσκηση, χρόνο και υπομονή, καθώς όλα τα παιδιά δεν ανταποκρίνονται γρήγορα. Οι γονείς χρειάζεται να δεσμευτούν και να εφαρμόσουν με συνέπεια τις τεχνικές αυτές, περιμένοντας από το παιδί να ανταποκριθεί. Σταδιακά, η βελτίωση της επικοινωνίας μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη ζεστής σχέσης ανάμεσα στους γονείς και τα παιδιά τους.
(Δέσποινα Ζηλιασκοπούλου, Κλινική ψυχολόγος Α.Π.Θ.)
Είναι βέβαιο, πως εμείς πρέπει να κάνουμε το πρώτο βήμα και να προσπαθήσουμε, να μάθουμε τα παιδιά μας, πως να επικοινωνούν μαζί μας... Πρώτα εμείς και μετά αυτά... Σίγουρα το κάθε παιδί έχει τον δικό του χαρακτήρα και αντιδρά διαφορετικά στην κάθε περίσταση, όμως εμείς, είμαστε αυτοί που θα πρέπει από τα πρώτα χρόνια της ζωή του, να του βάλουμε όρια και κανόνες... Άλλωστε πάντοτε αυτά υπάρχουν και θα υπάρχουν...μέσα σε μία κοινωνία ανθρώπων!!!
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου